Koji deo grada predstavlja Vašu prvu asocijaciju na Beograd? Mi smo se opredelili za Terazije!

Terazije naziv duguju kuli koja potiče iz perioda turske vlasti. Ona je bila postavljena na mestu na kojem se danas nalazi Terazijska česma. Kako su kule bile sastavni deo tadašnjeg vodovoda, Turci su ih nazivali terazije za vodu. Otuda i naziv Terazije, koji se održao do današnjih dana.

URBANISTIČKI RAZVOJ TERAZIJA

Ključni period u razvoju Terazija predstavlja 19. i početak 20. veka.

Najveći napredak i razvoj Beograda odvijao se poslednje tri decenije 19. veka. Prostor od Kalemegdana do Terazija sedamdesetih i osamdesetih godina 19. veka izrastao je u skladnu celinu. Ovaj potez postao je novi poslovni i trgovački centar grada.

Sve do tridesetih godina 19. veka na prostoru Terazija nalazile su se močvare i pusta polja van šanca i varoši. Period koji je označio najintenziviniju izgradnju jeste 1860-1862. Tada je postavljena prva drvena kaldrma u Beogradu, izgrađeno 29 novih kuća i ozelenjena jedna strana ulice. Sedamdesetih i osamdesetih godina 19. veka, ovaj prostor dobijao je obeležje i svojstvo gradskog trga. Osamedesetih godina, nakon podizanja Krsmanovićeve palate, počinje izgradnja reprezentativnih objekata u čijem su projektovanju učestvovali neki od najznačajnijih srpskih arhitekata tog vremena.

Rekonstrukcija Terazija pred Prvi svetski rat u mnogome je doprinela formiranju Beograda kao evropskog grada. Secesija je dominirala kao stil. Bogata dekoracija uspostavljena je elementima secesijske mašte, ženskih glava, floralnih i animalnih ukrasa.

Dominacija secesije kao stila nastavljena je i posle Prvog svetskog rata. Višespratnice su zamenile prizemne kuće, a Terazije su postale poslovni centar tadašnjeg Beograda, iako njihova uloga trga nije zaživela usled izuzetno tranzitnog saobraćaja i stilske i visinske neujednačenosti objekata. Pred kraj 30-tih godina 20. veka dolazi do izgradnje tri objekta koja su uspostavila racionalniju formu Terazija. Reč je o Igumanovoj palati, palati „Beograd“ i prvom oblakoderu na Bakanu – palati „Albanija“.

Današnje Terazije koje poznajemo, duguju svoj izgled pomenutom periodu. Njihova funkcija poslovnog centra opstala je do današnjih dana. Njihove urbanističke odlike, kao i arhitektura, još uvek su jedan od najznačajnijih obeležja grada Beograda.

ZGRADA SMEDEREVSKE BANKE, TERAZIJE 39

Sagrađena 1910. godine, zgrada Smederevske banke predstavlja jedan od najuspešnijih primera bečke secesije u Beogradu.

Projektovao ju je arhitekta Milorad Ruvidić koji je nakon diplomiranja na Tehničkom fakultetu Više škole u Beogradu studiranje nastavio na Tehničkoj visokoj školi u Berlinu. Po povratku u Beograd, Ruvidić je radio prvo kao podinženjer I klase arhitektonskog odeljenja Ministarstva građevina, da bi nakon deset godina napredovao do inženjera I klase. Takođe, radio je i kao vandredni profesor na Univerzitetu i predavao predmete kao što su Istorija arhitekture, Istorija vizantijskog stila i Arhitektonski problemi. Njegova najzapaženija dela, pored Smederevske banke, jesu i porodična kuća Dimitrija Krsmanovića, zgrada Oficirskog doma koju je projektovao zajedno sa Jovanom Ilkićem, adaptacija kuće Stevče Mihajlovića u Etnografski muzej, Sresko načelstvo, Okružni sud i carinnarnica u Šapcu, osnovne škole u Smederevu, gimnazije u Nišu i Pirotu i dr.

PALATA ANKER, TERAZIJE 26

Palata „Anker“, sagrađena je oko 1900. godine po projektu arhitekte Milana Antonovića u stilu akademizma kao poslovna zgrada osiguravajućeg društva „Anker“.

Arhitekta Milan Antonović diplomirao je na Politehnici u Cirihu najverovatnije krajem osamdesetih godina 19. veka. Početkom 20. veka otvara privatni arhitektonski biro koji se u to vreme ističe kao jedini atelje koji je negovao privatnu praksu pre Prvog svetskog rata. Tematski raznolik graditeljski opus nastao je u vremenskom rasponu od dvadesetak godina, na prelazu dva veka. Njegova najzapaženija dela pored Palate „Anker“ jesu i vlastita porodična kuća na Kopitarevoj gradini, zgrada Društva za ulepšavanje Vračara, kuća trgovca Miše Poličevića, fotografski atelje Milana Jovanovića i dr. Antonović je i autor rekonstrukcije zgrade nekadašnje „Zore“, kasnije više puta prepravljane Američke čitaonice, a današnje zgrade kulturnog centra „Servantes“.

KRSMANOVIĆEVA PALATA, TERAZIJE 34

Krsmanovićeva palata sagrađena je oko 1885. godine po projektu arhitekte Jovana Ilkića u stilu neobaroka. Ona je prvobitno bila u vlasništvu Joce J. Markovića da bi posle tri godine bila ustupljena Aleksi Krsmanoviću, poznatom trgovcu, izvozniku šljiva i uvozniku soli, koji je u njoj živeo sve do smrti 1914. godine. Kao deo svoje celokupne imovine „Zadužbina Alekse N. Krsmanovića“, dobrotvor je kuću zaveštao „srpskom narodu“.

Arhitekta Jovan Ilkić pohađao je Arhitektonski odsek u Beču, kod profesora Teofila fon Hanzena od 1881. do 1883. godine. Na poziv kralja Milana Obrenovića da učestvuje u izradi enterijera Starog dvora i sarađuje sa A. Bugarskim, Ilkić dolazi u Beograd. Postavljen je u Ministarstvu građevina kao „kontraktualni“ inženjer. Godine 1910. penzionisan je u zvanju inspektora. Njegova najzapaženija dela pored Krsmanovićeve palate jesu i Dom svetog Save, Oficirski dom, Zgrada Ministarstva vojske, neorenesansni hotel „Grand“, stambena zgrada M. Piroćanca i dr.

 

Za tekst je zaslužna naša Kristina Komlenac, dok fotografije potpisuje naš Dušan Zonji.